Những thảm họa này được cho là “sự phẫn nộ” của thiên nhiên, và cũng là “lời cảnh tỉnh” để người dân và các quốc gia trên thế giới cần thay đổi nhận thức, cũng như phải hành động mạnh mẽ và quyết liệt hơn, nhằm cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính khiến Trái Đất nóng lên. “Biến đổi khí hậu đang vượt ngoài tầm kiểm soát”.  Đó là lời cảnh báo của Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres trước những hiện tượng thời tiết ngày càng cực đoan, diễn ra ngày càng phổ biến, tại nhiều khu vực trên thế giới. Nếu chúng ta không hành động quyết liệt ngay lúc này, chúng ta sẽ phải đối mặt với những thảm họa khủng khiếp trong tương lai.Ít nhất 49 người thiệt mạng, trong đó có 14 nạn nhân trong thảm kịch ngập đường hầm ở Cheongju trong trận mưa lũ lịch sử vừa qua tại Hàn Quốc. Gần 1 năm sau thảm kịch “nhà bán hầm” khiến hàng chục người thương vong trong trận lụt cũng tại Hàn Quốc, nước này một lần nữa lại phải chứng kiến thảm kịch khác của biến đổi khí hậu.

Trong khi đó, tại Ấn Độ, mưa lũ cũng gây ra sạt lở đất ở miền Bắc nước này khiến hàng chục người thiệt mạng và gần 100 người mất tích… Tại Trung Quốc và Nhật Bản, nhiệt độ tăng cao liên tục trong những ngày đầu tháng 7 đã phá vỡ kỷ lục nắng nóng trong nhiều năm qua. Đó là tại khu vực châu Á.

Còn tại khu vực Bắc bán cầu, một mùa hè với những đợt nắng nóng gay gắt, cháy rừng và ngập lụt diễn ra liên tục. Từ đầu tháng 7/2023 đến nay, hàng loạt kỷ lục thời tiết khắc nghiệt đã bị phá vỡ.

Khu vực phía nam và tây nam nước Mỹ đang chống chọi với đợt nắng nóng dai dẳng và gay gắt. Trong 20 ngày liên tiếp, nhiệt độ tại thành phố Phoenix, bang Arizona cao từ 43,3 độ C trở lên. Người mắc bệnh liên quan đến thời tiết nắng nóng nằm chật kín các khoa cấp cứu.

Khu vực Nam Âu cũng hứng chịu một trong những đợt nắng nóng gay gắt nhất trong lịch sử, với nhiều đám cháy rừng bùng phát tại Hy Lạp, Tây Ban Nha và Thụy Sĩ. Theo Đài quan sát khí hậu của Liên minh châu Âu (EU), thế giới đang trên đà trải qua tháng 7 nóng nhất kể từ khi cơ quan này bắt đầu ghi nhận nhiệt độ.

Nhìn từ góc độ khoa học, các đợt nắng nóng cực đoan là những gì các nhà khoa học đã dự đoán từ lâu về một thế giới đang nóng lên do biến đổi khí hậu. Các hoạt động của con người, trong đó chủ yếu là đốt nhiên liệu hóa thạch, đang khiến các đợt nắng nóng xảy ra với cường độ mạnh hơn và tần suất thường xuyên hơn. Cùng với đó, sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ El Nino cũng là nguyên nhân khiến Trái đất nóng lên.

Ông Wilfran Moufouma Okia, Trưởng ban Dự báo khí hậu khu vực, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho biết: Nhiệt độ có khả năng tăng cao hơn mức trung bình trong dải vĩ độ từ 50 độ Nam đến 50 độ Bắc, bao gồm vùng biển Caribe, khu vực Trung Mỹ và phần phía Bắc của khu vực Nam Mỹ. Nếu chúng ta nhìn vào lượng mưa, có thể thấy các dấu hiệu trùng khớp với hiện tượng El Nino. Vì vậy, trong khoảng từ tháng 7 đến tháng 9 tới, chúng ta sẽ nhận thấy có sự gia tăng diện tích khô hạn ở Australi, khu vực biển lục địa và phía Bắc của Nam Mỹ.

Kể từ sau đại dịch COVID-19, con người đã dần quen với khái niệm về một cuộc sống “bình thường mới”. Và khái niệm này cũng được nhiều chuyên gia về khí hậu nhắc đến, như một cách để con người phải làm quen và thích nghi với sự biến đổi khí hậu, với những hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra ngày một nhiều hơn. Tuy nhiên, một số nhà khoa học đã phản biện lại ý kiến này, và cho rằng khái niệm về khí hậu “bất thường mới” mới là điều mà con người cần phải quan tâm.

Trong thông cáo được công bố ngày 18/7, ông Petteri Taalas, Tổng Thư ký Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), đã gọi đợt thời tiết khắc nghiệt kéo dài này là “trạng thái bình thường mới”.

Tuy nhiên, một số nhà khoa học đã đưa ra quan điểm phản biện ý kiến của người đứng đầu WMO về "trạng thái bình thường mới".

Bà Hannah Cloke - Nhà khoa học khí hậu và Giáo sư tại Đại học Reading (Anh) chia sẻ: Khi tôi nghe ý kiến đó, tôi hơi ngạc nhiên vì đây không thật sự là sự bình thường mới. Chúng ta sẽ không biết tương lai sẽ ra sao cho đến khi chúng ta ngừng thải khí nhà kính vào không khí”.

Trong khi đó, ông Michael E. Mann - Nhà khoa học khí hậu và Giáo sư nổi tiếng tại Đại học Pennsylvania (Mỹ), lại mô tả thời tiết mà thế giới đang chứng kiến là “trạng thái bất thường mới”.

Giáo sư Michael E. Mann cho rằng; Cách gọi trạng thái bình thường mới truyền tải một quan điểm sai lầm rằng, chúng ta vừa bước sang một trạng thái khí hậu mới và tất cả những gì cần làm chỉ là thích nghi với nó. Tuy nhiên, tình hình thực tế lại nghiêm trọng hơn thế nhiều. Các tác động ngày càng trở nên tồi tệ hơn khi việc đốt nhiên liệu hóa thạch và sự ấm lên của Trái đất vẫn tiếp diễn. Đó là cơ sở để tạo ra các hậu quả tàn khốc hơn".

Ông John Nairn – Cố vấn cấp cao về nhiệt độ của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho biết thêm: Dựa trên bằng chứng về xu hướng thời tiết mà chúng ta đang chứng kiến, chúng ta không nên kỳ vọng khí hậu sẽ giữ nguyên như vậy. Khi trái đất nóng lên, không có điều bình thường mới. Nó sẽ tiếp tục thay đổi. Và tất cả bằng chứng đều chỉ ra thực tế là chúng ta sẽ thấy tần suất và cường độ của những đợt nắng nóng khắc nghiệt ngày càng tăng.

Theo phân tích của các nhà khoa học, các quốc gia có xu hướng chuẩn bị ứng phó với những điều tồi tệ nhất mà họ từng trải qua. Tuy nhiên, trong bối cảnh thời tiết cực đoan đang phá vỡ các kỷ lục hiện nay, chúng ta cần chuẩn bị sẵn sàng cho cả những tình huống có thể không xảy ra ngay lúc này. Bởi vậy, không nên có khái niệm “bình thường mới” cho những hiện tượng thời tiết cực đoan hiện nay, mà điều quan trọng là cần hành động để kiểm soát tình hình trước những “bất thường mới”.

Tình hình thời tiết cực đoan diễn biến ngày một phức tạp, chủ yếu do những tác động của biến đổi khí hậu do con người gây ra, mà chủ yếu là hậu quả của việc sử dụng nguyên liệu hóa thạch. Vì vậy, các nhà quan sát cho rằng, điều quan trọng là chính phủ các quốc gia cần nỗ lực hành động ngay lúc này, nhằm giảm bớt việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, giảm lượng khí Co2 thải vào bầu khí quyển, nhằm hạn chế nhiệt độ Trái Đất tăng vượt ngưỡng 1,5 độ C.

Một nghiên cứu khoa học khí thải nhà kính của con người, đặc biệt là từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, đã làm tăng nhiệt độ Trái đất lên hơn 1,2 độ C (2,2 độ F) so với thời tiền công nghiệp. Trừ khi nhân loại thay đổi hoàn toàn cách con người đi lại, sử dụng năng lượng và sản xuất lương thực, nếu không nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ tăng hơn 3 độ C (5,4 độ F), dẫn đến những thảm họa kinh thiên động địa.

Theo Bà Susan Joy Hassol – Giám đốc Truyền thông khí hậu: Biến đổi khí hậu do con người gây ra cũng khiến lượng mưa trở nên cực đoan. Bầu khí quyển ấm hơn giữ nhiều độ ẩm hơn. Một khi hệ thống bão đến, nó sẽ thải ra một lượng nước lớn. Đó là lý do chúng ta chứng kiến những trận mưa lớn gây ra lũ lụt ở vùng Đông Bắc hiện nay. Những điều này sẽ tiếp tục trở nên tồi tệ hơn cho đến khi chúng ta có các hành động cần thiết để ngăn chặn biến đổi khí hậu do con người gây ra. Đó là loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, triển khai năng lượng sạch, bảo vệ rừng cũng như những vùng đất tự nhiên khác của chúng ta.

Ông John Nairn – Cố vấn cấp cao về nhiệt độ của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) bày tỏ: Đã có bằng chứng rất rõ ràng rằng nếu như chúng ta loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, chúng ta sẽ giảm đi được một nhân tố chính là nguyên nhân gây ra những gì chúng ta đang chứng kiến về thời tiết. Vì vậy, khi chúng ta có cơ hội tránh xa những nguyên liệu đó một cách hiệu quả, cá nhân chúng ta có thể tạo ra sự khác biệt. Và rõ ràng các chính phủ cũng có thể đưa ra những quyết sách giúp ích cho điều đó. Chúng ta không thể xoay chuyển tình thế một cách vội vàng, nhưng chúng ta chắc chắn có thể hành động.

Trong bối cảnh bức tranh khí hậu không mấy khả quan, có một điểm sáng là kết quả Hội nghị lần thứ 27 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP27), diễn ra tại Ai Cập tháng 11 năm ngoái. Hội nghị đã đạt được thỏa thuận mang tính bước ngoặt, bao quát một loạt nỗ lực lớn của thế giới nhằm hạn chế mức tăng nhiệt độ của Trái đất so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Trên quy mô toàn cầu, nhiều biện pháp chống biến đổi khí hậu đã được các quốc gia hưởng ứng. Một trong những giải pháp hiệu quả nhất là tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, thủy điện, năng lượng sinh học… Hiện nhiều nước cũng đang nỗ lực khuyến khích người dân và doanh nghiệp lựa chọn các giải pháp ít khí thải hơn. Tuy nhiên, có thể thấy, nỗ lực chuyển đổi xanh không hẳn thuận lợi khi mà các giải pháp thân thiện với môi trường đòi hỏi nhiều chi phí hơn so với các giải pháp truyền thống vốn tạo ra nhiều khí thải carbon.

Để giải quyết vấn đề, bên cạnh các biện pháp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, các nước sẽ cần phải có các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu. Đó là việc chuyển đổi sang các mô hình sản xuất và sinh hoạt thích hợp với điều kiện khí hậu, đất đai, sinh thái mới; sử dụng các giống cây trồng vật nuôi có khả năng chịu mặn cao, các giống ngắn ngày tránh lũ; cũng như đảm bảo cơ sở hạ tầng để duy trì sản xuất kinh doanh trong điều kiện thời tiết cực đoan.

Việc thế giới liên tục lập kỷ lục về nắng nóng trong những ngày qua được cho là “cảnh báo đỏ” rằng nhân loại sắp đến điểm không thể quay trở lại và không còn nhiều thời gian để hành động. Trong bối cảnh đó, hội nghị Các bên tham gia công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu - COP28 ở UAE vào tháng 11-12 tới, được kỳ vọng sẽ giải quyết những vấn đề then chốt. Những tuyên bố, chính sách tại COP28 được kỳ vọng sẽ đóng vai trò không nhỏ vào việc hình thành và định hướng cho các hành động chiến lược để bảo vệ khí hậu từ các quốc gia trong tương lai. Bởi rõ ràng, chỉ có hành động và hành động khẩn cấp vì khí hậu mới có thể làm giảm đáng kể nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng toàn cầu.