Giữ gìn bản sắc lễ hội

Cũng như nhiều lễ hội khác, lễ hội khai ấn đền Trần, tại Khu Di tích lịch sử văn hóa đền Trần - chùa Tháp (TP Nam Định) được diễn ra trang trọng và tôn nghiêm với nhiều nghi lễ, không chỉ góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị của di sản văn hóa, mà lễ hội đền trần còn là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại, giúp cho thế hệ hôm nay hiểu được công lao của cha ông và thêm tự hào về truyền thống của quê hương, đất nước. Và nếu như một vài năm trước, tại đây vẫn còn tình trạng người dân cố tình ném tiền vào kiệu để lấy may theo truyền miệng dân gian, thì nay tình trạng ấy đã không còn, mà thay vào đó là sự  uy nghiêm, tái hiện được toàn bộ giá trị lịch sử của một lễ hội đã có từ lâu đời.

Trong không gian văn hóa lễ hội của những ngày đầu năm, Hội Lim cũng quy tụ hàng ngàn người dân và du khách đến thăm quan với mong muốn được sống lại và tìm về với lịch sử văn hóa đã có từ ngàn đời của vùng đất kinh bắc. Bởi, về với hội Lim là về với bầu trời của âm thanh, thơ ca, với những câu hò, với áo mớ bẩy, mớ ba…với không gian xao xuyến lòng người. Và với mong muốn, tổ chức lễ hội văn minh giữ nguyên được giá trị truyền thống, công tác đảm bảo an ninh trật tự, giữ gìn bản sắc văn hóa cũng được Ban tổ chức đặc biệt quan tâm, không còn các hiện tượng ngửa nón xin tiền, ăn xin.

Có thể thấy, tham gia lễ hội đầu năm là khởi đầu của mùa xuân, của sự sống, để vạn sự hanh thông. Nét đẹp thiêng liêng này đã tạo nên nét đa sắc trong bức tranh văn hóa Việt Nam, góp phần hình thành nên cốt cách, con người Việt Nam từ ngàn đời nay. Và một khi lễ hội được bảo tồn, phục dựng văn minh sẽ đem lại những niềm vui cho du khách gần xa.

Một đất nước có nhiều lễ hội như nước ta chứng tỏ người Việt ta đã có một bề dày văn hóa phong phú và lâu đời, rất đáng tự hào. Tuy nhiên, bên cạnh những lễ hội được tổ chức quy củ, văn minh thì vẫn còn nhiều lễ hội nặng hình thức, phô trương, coi nhẹ nội dung giáo dục, văn hóa.  Đặc biệt, xu hướng thương mại hóa hoạt động lễ hội vẫn còn còn tại ở nhiều địa phương. Từ đấy đã nảy sinh nhiều hành vi phản văn hóa trong việc phục vụ khách, nảy sinh vô số tệ nạn xã hội ngay trong địa bàn tổ chức lễ hội: Chèo kéo khách, cờ bạc, trộm cắp, “buôn thần, bán thánh”. Do vậy mà giá trị văn hóa của lễ hội đã bị lu mờ, nhiều lễ hội đã “mất thiêng” chính vì những biến tướng này.

Khi chiếc nồi đất được đập vỡ tại sân đền Đức Bà, hàng trăm thanh niên và cả người trung tuổi xông vào giằng co để cướp bằng được manh chiếu cói tại Lễ hội Đúc Bụt đầu năm mới với mong muốn sẽ sinh được con trai. Dù để không xảy ra tình trạng hỗn loạn, ban tổ chức lễ hội tiến hành chia nhỏ các manh chiếu phát cho người tham dự lễ hội. Nhưng khi các manh chiếu phát ra, do quá đông người, đám đông đã chen lấn, xô đẩy để nhảy vào cướp từng mảnh chiếu trước cửa đền khiến nhiều cảnh văng tục, ẩu đả không đáng có xảy ra.

Theo các chuyên gia, trong lễ hội dân gian, "cướp lộc" chỉ là trò diễn dân gian, thể hiện tái hiện lại chứ không phải là để cướp bóc, cướp giật. Phản cảm không phải vì cái phết, hoa tre, hay manh chiếu mà chính vì chúng ta ứng xử không đúng với lễ hội, không hiểu lễ hội.

Để lễ hội đầu xuân không còn những hình ảnh xấu, cần sự góp sức không chỉ của tất cả các cấp chính quyền mà còn phải xuất phát từ nhận thức của người dân. Bởi, lễ hội truyền thống không chỉ mang những yếu tố tâm linh mà còn là yếu tố quan trọng làm cho văn hóa của nước ta sinh động và phong phú hơn.

Mùa xuân- dấu mốc của những khởi đầu mang lại cho chúng ta hi vọng về những đổi thay tích cực. Sự chuyển biến tốt của những lễ hội xuân là quá trình cố gắng bền bỉ với sự tham gia của các cấp chính quyền, người dân bản địa và du khách gần xa. Từ nỗ lực “khơi trong” của mỗi người, những giá trị văn hóa kết tinh trong lễ hội mới có thể được trao truyền để dòng chảy văn hóa của dân tộc ngày càng bền vững.