Phân trại số 5, Trại giam Tân Lập, Bộ Công an hiện đang quản lý, giam giữ gần 700 phạm nhân nữ, trong đó 50% là người dân tộc thiểu số đến từ các tỉnh miền múi phía Bắc. Đa phần họ không thông thạo tiếng phổ thông, có rất nhiều phạm nhân không biết chữ. Vì thiếu con chữ, nhận thức hạn chế nên họ dễ dàng đi vào con đường lầm lỗi, trong đó có đến ¾ phạm nhân phạm tội về ma túy. Xóa mù chữ, mở cánh cửa tri thức là một trong những phương pháp giáo dục để phạm nhân nhận thức được sai lầm, hướng tới những điều lương thiện.

Sau những giờ lao động cải tạo, những học sinh đặc biệt lên lớp, được cán bộ quản giáo và cũng là cô giáo Hoàng Thị Hường hướng dẫn rèn cho từng nét chữ. Có những phạm nhân đã qua nửa đời người nay mới được vỡ lòng với những con chữ. Phần nhiều phạm nhân háo hức, hân hoan nhưng cũng có người cảm thấy e ngại khi phải đánh vần với từng bảng chữ cái. Những lúc này, rất cần sự kiên nhẫn ở cả cô và trò để hoàn thành được việc xóa mù chữ đối với các phạm nhân.

Do thiếu hiểu biết, Lò Thị Toai phạm tội tàng trữ trái phép chất ma túy. Vào tù, Lò Thị Toan để lại đứa con trai nhỏ cho mẹ già. Quê xa, gia đình ít có điều kiện đến thăm nuôi, Lò Thị Toai từng cảm thấy mất hi vọng vào tương lai. Nhưng giờ đây, khi đã có thể đọc hay viết được thư về cho gia đình, kết nối được với người thân cũng như kiến thức qua những trang sách báo, Lò Thị Toan thấy vơi đi nỗi nhớ nhà, được tiếp thêm động lực để mong ngày sớm được trở về.

Cũng như rất nhiều phạm nhân khác, Lò Thị Trà đang bắt đầu với khóa học xóa mù chữ mới. Gần 30 tuổi mới được tiếp xúc con chữ, Trà không giấu được niềm hân hoan khi nghĩ đến việc sắp tới mình có thể đọc và viết được.

Thông qua các lớp học xóa mù chữ ở trại giam Tân Lập, có hàng trăm phạm nhân đã biết đọc, biết viết từ đó có thể tự học, nâng cao sự hiểu biết, tạo tiền đề giúp đỡ họ tái hòa nhập cộng đồng sau khi chấp hành xong án phạt tù. Việc duy trì lớp học xóa mù chữ góp phần tác động tâm lý, cảm hóa giúp họ hiểu biết về chính sách, pháp luật, thể hiện tính nhân đạo của Đảng và Nhà nước đối với người phạm tội.

Thượng tá Nguyên Thị Ảnh, Phó Giám thị Trại giam Tân Lập cho biết, việc phạm nhân biết chữ mang hiệu quả thứ nhất phạm nhân, hiểu biết thêm qua viêc đọc sách, thư báo trên thư viện về vấn đề chính trị của nhà nước là phạm nhân hiểu được hoặc những vấn đề chúng tôi tuyên truyền về pháp luật, tuyên truyền sau này chấp hành án xong ra ngoài tái hòa nhập cộng đồng thì chấp hành như thế nào để tránh vi phạm lại pháp luật. Việc góc độ gia đình phạm nhân khi học xong xóa mù chữ thì biết viết thư về cho gia đình, đấy là điều rất chi đáng mừng của phạm nhân. Hoặc trong quy định của pháp luật thì phạm nhân sau 6th hoặc 1 năm viết được bản kiểm điểm. Quá trình chấp hành án căn cứ vào đó để cán bộ nhận xét đánh giá phạm nhân thì đấy cũng là 1 trong những tiêu chí để chúng tôi đánh giá xếp loại. đáy cũng lầ thành quả trong việc dạy xóa mù chữ cho phạm nhân. 

Tại trại giam, tùy vào khả năng của từng người, các phạm nhân sẽ được học các nghề phù hợp. Thời gian giáo dục học nghề không chỉ giúp phạm nhân nhận thức được sai phạm, vơi bớt những suy nghĩ tiêu cực mà đó còn là vốn liếng, hành trang để sau này trở về với cộng đồng, họ có thể lấy đó làm nghề lương thiện.

Là những người vợ, người mẹ, phần lớn phạm nhân nữ khi vào trại giam đều mang gánh nặng suy nghĩ về gia đình. Để công tác giáo dục phạm nhân được hiệu quả, cán bộ trại giam nắm bắt tâm lý, hoàn cảnh của từng phạm nhân để có thể chia sẻ, động viên giúp các phạm nhân có cái nhìn tích cực vào hiện tại, yên tâm cải tạo.

“Gạn đục khơi trong, thay đổi nhân cách mới”. Dù đối tượng phạm tội vì lý do, hoàn cảnh gì thì khi vào trại giam, điều mà cán bộ quản giáo, những người làm công tác giáo dục đặc biệt tại trại giam hướng tới đều nhằm mục đích giúp phạm nhân nhận thức sai phạm, sửa mình hướng thiện, thắp lên ý chí hoàn lương, tinh thần thượng tôn pháp luật cho những phận đời lầm lỗi. Còn những phạm nhân... bắt đầu từ con chữ, họ sẽ lại bắt đầu đặt những viên gạch mới đầu tiên trong cuộc đời.